Kaya Deneyleri için Numune Alma, Taşıma ve Saklama Koşulları

Kaya Deneyleri için Numune Alma, Taşıma ve Saklama Koşulları

Kaya numuneleri, geoteknik mühendislikte kaya mekaniği deneylerinin doğruluğunu sağlamak ve kaya özelliklerini doğru bir şekilde analiz etmek için büyük bir öneme sahiptir. Kaya numunelerinin alınması, taşınması ve saklanması süreçleri, numunenin örselenmiş veya örselenmemiş olmasına bağlı olarak farklı prosedürler gerektirir. Bu yazıda, TS EN ISO 22475-1, ASTM D4543 ve ASTM D5079 standartlarına uygun numune alma, taşıma ve saklama koşulları açıklanmaktadır.

---

Örselenmemiş Kaya Numuneleri

Standartlar

 

• TS EN ISO 22475-1: Kaya numunelerinin alınması ve sınıflandırılması için temel standart.
• ASTM D4543: Kaya mekaniği deneyleri için numunelerin hazırlanma kurallarını belirler.
• ASTM D5079: Kaya numunelerinin taşınması ve korunması için yöntemleri içerir.

Numune Alma Koşulları

Amaç:
Kaya numunesinin doğal yapısını, mikro çatlaklarını ve mekanik özelliklerini koruyarak almak.

Nasıl Alınır?

1. Hazırlık:
   • Numune alınacak alanın jeolojik yapısı göz önüne alınarak sondaj yöntemi veya blok alma yöntemi seçilir.
   • Alım sırasında kaya bloklarının çatlak oluşumunu engelleyecek yöntemler kullanılır.
2. Yöntem:
   • Karot Numuneleri:
     • Sondaj cihazlarıyla karot tüpleri kullanılarak alınır. Karotların çapı genellikle 54 mm (NX) veya daha büyüktür.
     • Karot, alınan derinlik ve yön bilgisiyle etiketlenir.
   • Blok Numuneleri:
     • Çekiç veya kesici aletlerle blok şeklinde kesilerek alınır. Bloklar, yapısal bütünlüklerini koruyacak şekilde dikkatle taşınır.
3. Miktar:
   • Karot numuneler: En az 20-30 cm uzunluğunda olmalıdır.
   • Blok numuneler: Minimum 20 kg.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Numunelerde çatlama, kırılma veya deformasyon olmamalıdır.
• Derinlik ve yön bilgileri net şekilde işaretlenmelidir.

---

Taşıma Koşulları

 

Nasıl Taşınır?

1. Koruma:
   • Karot numuneler, PVC tüpler veya köpüklü taşıma kutularında korunur.
   • Blok numuneler, darbe ve titreşimlerden korunacak şekilde köpük veya kumaş ile sarılır.
2. Sıcaklık ve Nem:
   • Sıcaklık: 20°C ± 5°C
   • Bağıl nem: %50 ± 5

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Karot numuneler dikey pozisyonda taşınmalıdır.
• Her numune ayrı bir kutuda taşınmalı, taşıma sırasında çarpma ve sarsıntılardan kaçınılmalıdır.

---

Saklama Koşulları

 

Nasıl Saklanır?

1. Ortam:
   • Karot numuneler, tüpler içinde dik pozisyonda saklanır.
   • Blok numuneler, kuru bir ortamda sabit bir yüzeyde tutulur.
   • Saklama sıcaklığı: 20°C ± 5°C, bağıl nem: %50 ± 5
2. Süre:
   • Numuneler mümkün olan en kısa sürede deney yapılması için saklanmalıdır (tercihen 1-3 ay).

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Numuneler düzenli olarak fiziksel deformasyon veya çatlak oluşumu açısından kontrol edilmelidir.
• Depolama ortamında aşırı nem veya toz birikimi olmamalıdır.

---

Örselenmiş Kaya Numuneleri

Standartlar

 

• TS EN ISO 22475-1: Kaya numunelerinin alımı ve sınıflandırılması.
• ASTM D4543: Örselenmiş numunelerin laboratuvara uygun şekilde hazırlanması için prosedürleri içerir.

Numune Alma Koşulları

Amaç:
Kaya malzemesinin fiziksel ve kimyasal özelliklerini analiz etmek için temsili numuneler almak.

Nasıl Alınır?

1. Hazırlık:
   • Numune alınacak alan jeolojik yapıya göre belirlenir.
   • Yüzeydeki gevşek malzemeler temizlenir.
2. Yöntem:
   • Blok Alımı:
     • Kayaç blokları patlatma veya kesici aletlerle alınır.
   • Kırık Malzeme Alımı:
     • Sondaj sırasında çıkan parçalanmış malzemeler toplanır.
3. Miktar:
   • Minimum 20-30 kg blok numune veya kırık malzeme alınmalıdır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Temsili özellikte numuneler alınmalıdır.
• Farklı kayaç türleri karıştırılmamalıdır.

---

Taşıma Koşulları

 

Nasıl Taşınır?

1. Koruma:
   • Blok numuneler çuvallar içinde, kırık malzemeler plastik torbalarda taşınmalıdır.
   • Çapraz kirlenme önlenmelidir.
2. Sıcaklık ve Nem:
   • Sıcaklık: 20°C ± 5°C
   • Bağıl nem: %40 - %60

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Numuneler taşınırken darbe ve titreşimden korunmalıdır.
• Plastik torbalar delinme ve yırtılmaya karşı kontrol edilmelidir.

---

Saklama Koşulları

 

Nasıl Saklanır?

1. Ortam:
   • Blok numuneler kuru, tozsuz bir ortamda saklanmalıdır.
   • Kırık numuneler plastik torbalarda veya kaplarda muhafaza edilmelidir.
2. Süre:
   • Numuneler kısa süreli saklama (1-2 hafta) için uygundur.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Nem kontrolü düzenli olarak yapılmalıdır.
• Numuneler depolama sırasında fiziksel bozulmaya karşı kontrol edilmelidir.

 

Karşılaştırmalı Tablo: Örselenmemiş ve Örselenmiş Kaya Numuneleri

Aşağıda, örselenmemiş ve örselenmiş kaya numuneleri için numune alma, taşıma ve saklama koşulları, detaylı bir karşılaştırma tablosu halinde sunulmuştur:

Koşullar	Örselenmemiş Kaya Numuneleri	Örselenmiş Kaya Numuneleri
Amaç	Doğal yapıyı, mikro çatlakları ve mekanik özellikleri korumak	Fiziksel ve kimyasal özellikleri analiz etmek
Standartlar	TS EN ISO 22475-1, ASTM D4543, ASTM D5079	TS EN ISO 22475-1, ASTM D4543
Numune Alma Yöntemi	Karot tüpleriyle veya blok numuneler	Patlatma, kazma veya sondaj artıkları
Miktar	Karot: Minimum 20-30 cm uzunluk, Blok: Minimum 20 kg	Blok: Minimum 20-30 kg, Kırık malzeme: Minimum 20 kg
Taşıma Sıcaklığı	20°C ± 5°C	20°C ± 5°C
Taşıma Nem Oranı	%50 ± 5	%40 - %60
Taşıma Koruması	PVC tüpler veya köpüklü taşıma kutuları	Plastik torbalar veya çuvallar
Saklama Ortamı	Dikey pozisyonda tüpler veya koruyucu kutular	Kuru ve temiz bir ortam, plastik torbalar veya çuvallar
Saklama Süresi	Maksimum 1-3 ay, düzenli kontrol	1-2 hafta, düzenli kontrol
Fiziksel Koruma	Çatlak oluşumu ve deformasyondan korunmalı	Darbe ve kimyasal etkilerden korunmalı
Etiketleme	Derinlik, yön ve alınma tarihi belirtilmeli	Alınan yer, kaya türü ve tarih belirtilmeli

---

 

Sonuç ve Öneriler

Kaya numunelerinin doğru şekilde alınması, taşınması ve saklanması, kaya mekaniği deneylerinin güvenilirliğini doğrudan etkiler. Örselenmemiş kaya numuneleri, hassas deneyler için dikkatle korunurken, örselenmiş kaya numuneleri temsili özelliklerini koruyarak kısa sürede analiz edilmelidir. TS EN ISO 22475-1 ve ASTM D5079 standartlarına uygun süreçler, deneylerin doğruluğunu artırır ve mühendislik projelerinde güvenilir sonuçlar sağlar.

---